بسیج اطلاع رسانی سلامت

پیشگیری از کم تحرکی

انسان ها برای داشتن زندگی سالم و پیشگیری از بسیاری بیماری ها نیاز به تحرک دارند. ورزش و فعالیت بدنی در هر سنی احساس خوشایند فیزیکی و روانی ایجاد می کند. بعضی افراد فکر می کنند که ورزش موثر باید حتما با تلاش فراوان و درد عضلانی بعد از ورزش همراه باشد. در صورتی که یک فعالیت بدنی متوسط مثل پیاده روی که کمی ضربان قلب و تنفس را زیاد کند برای داشتن زندگی سالم کفایت می کند. پس برخیزید و شروع کنید. شروع اولین قدم، بسیار مهم است. اجازه ندهید که بهانه های مختلف شما را از زندگی سالم و لذت بخش محروم کرده و بیماری ها بر شما غلبه کنند. فعالیت بدنی مثل پیاده روی می تواند خطر حملات قلبی، مغزی، فشار خون بالا و افزایش کلسترول خون را به طول محسوسی کاهش دهد. 

فعالیت بدنی به هرگونه حرکت بدن که در اثر انقباض و انبساط عضلات اسکلتی بدن ایجاد می شود و نیازمند صرف انرژی است گفته می شود. ورزش نوعی فعالیت بدنی سازماندهی شده است که با هدف بازی و سرگرمی، توانایی بیشتر، تندرستی یا تناسب بدنی و به صورت حرکات منظم، مکرر یا برنامه ریزی شده انجام می شود. بیشترین فایده با داشتن فعالیت بدنی با شدت متوسط و به صورت منظم حداقل 5 بار در هفته حاصل می شود.

مقدمه

انسان ها برای داشتن زندگی سالم و پیشگیری از بسیاری بیماری ها نیاز به تحرک دارند. ورزش و فعالیت بدنی در هر سنی احساس خوشایند فیزیکی و روانی ایجاد می کند. بعضی افراد فکر می کنند که ورزش موثر باید حتما با تلاش فراوان و درد عضلانی بعد از ورزش همراه باشد. در صورتی که یک فعالیت بدنی متوسط مثل پیاده روی که کمی ضربان قلب و تنفس را زیاد کند برای داشتن زندگی سالم کفایت می کند. پس برخیزید و شروع کنید. شروع اولین قدم، بسیار مهم است. اجازه ندهید که بهانه های مختلف شما را از زندگی سالم و لذت بخش محروم کرده و بیماری ها بر شما غلبه کنند. 
فعالیت بدنی مثل پیاده روی می تواند خطر حملات قلبی، مغزی، فشار خون بالا و افزایش کلسترول خون را به طول محسوسی کاهش دهد. فعالیت بدنی به هرگونه حرکت بدن که در اثر انقباض و انبساط عضلات اسکلتی بدن ایجاد می شود و نیازمند صرف انرژی است گفته می شود. ورزش نوعی فعالیت بدنی سازماندهی شده است که با هدف بازی و سرگرمی، توانایی بیشتر، تندرستی یا تناسب بدنی و به صورت حرکات منظم، مکرر یا برنامه ریزی شده انجام می شود. بیشترین فایده با داشتن فعالیت بدنی با شدت متوسط و به صورت منظم حداقل 5 بار در هفته حاصل می شود.

اثرات مثبت فعالیت بدنی بر بدن و پیشگیری و کنترل بیماری های غیرواگیر

  • ورزش اثرات مفیدی بر سیستم های مختلف بدن دارد و سبب کاهش فشار خون، استفاده بهتر از انسولین ترشح شده در بدن و کنترل میزان قند خون، افزایش کلسترول خوب (HDL) و کاهش کلسترول بد (LDL) می شود. به علاوه ورزش، تنش های روحی را کاهش داده و خلق را بهبود می بخشد. اگر ورزش به طور مستمر ادامه یابد، ترشح موادی به نام اندورفین افزایش می یابد که خود موجب احساس شادابی و نشاط می شود.
  • باعث استحکام استخوان ها شده و از ابتلا به پوکی استخوان (استئوپروزیس) به ویژه در زنان جلوگیری می کند.
  • با حساس کردن سلول های بدن به اثرات انسولین، ضمن پیشگیری از ابتلای به دیابت نوع2، در بیماران دیابتی باعث کنترل بهتر میزان قند خون می شود و نیز میزان احتیاج به انسولین و داروهای ضد قند خوراکی را کمتر می کند.
  • با اثر مثبت بر روی میزان چربی خون، موجب کاهش چربی خون مضر (تری گلیسیرد و تا حدی LDL) و افزایش چربی خون مفید (HDL) شده و از این طریق به سلامت قلب و عروق کمک می کند.
  • باعث قوی تر شدن عضله قلب، منظم تر شدن ضربان ها و افزایش جریان خون قلب و عروق بدن می شود و بدین ترتیب از رسوب چربی ها در رگ ها جلوگیری می شود.
  • باعث پیشگیری از اضطراب و افسردگی می شود و با ایجاد احساس آرامش در فرد، کیفیت زندگی را بهبود می بخشد.
  • از ابتلا به سرطان پستان و رحم در زنان پیشگیری می کند.
  • با افزایش حرکات روده، از یبوست مزمن که باعث بواسیر، شقاق و حتی سرطان روده بزرگ می شود، پیشگیری می کند.

میزان و شدن فعالیت بدنی مناسب

حداقل میزان فعالیت بدنی مناسب برای حفظ سلامتی در افراد میانسال معادل 30 دقیقه فعالیت بدنی با شدت متوسط برای حداقل 5 روز در هفته، یا 25 دقیقه فعالیت بدنی شدید حداقل 3 روز در هفته است. منظور از فعالیت بدنی متوسط فعالیتی است که منجر به افزایش تعداد ضربان قلب و تعداد تنفس می شود ولی این افزایش به حدی نیست که مانع صحبت کردن فرد شود در حالی که هنگام فعالیت بدنی شدید به علت افزایش تعداد تنفس و نفس نفس زدن، فرد نمی تواند به راحتی صحبت کند. جوانان و نوجوانان در سنین مدرسه باید روزانه حداقل 60 دقیقه فعالیت بدنی متوسط تا شدید داشته باشند. به طور معمول برای حفظ سلامتی سالمندان میزان حداقل 30 دقیقه فعالیت بدنی با شدت متوسط در 5 روز از ایام هفته توصیه می شود.

اهمیت ورزش در پیشگیری و درمان بیماری های غیرواگیر

از ورزش و فعالیت های منظم بدنی می توان برای پیشگیری، درمان و کنترل بیماری ها استفاده کرد. مهم ترین آثار فعالیت بدنی و تمرین های ورزشی عبارتند از:

  • پیشگیری از بیماری های قلبی و عروقی
  • کنترل وزن
  • تنظیم میزان قند خون
  • ایجاد روحیه نشاط و شادابی

هنگام انجام فعالیت بدنی توجه به نکات زیر اهمیت دارد:

  • قبل و بعد از فعالیت ها استراحت کنید. وقتی احساس می کنید خیلی خسته هستید، چندبار استراحت کوتاه موثر تر از استراحت طولانی است.
  • بعد از غذا فورا فعالیت انجام ندهید. حداقل یک ساعت قبل از غذا و تا دو ساعت بعد از غذا فعالیت شدید انجام ندهید.
  • پیاده روی در سطح صاف، راحت ترین، در دسترس ترین و کم هزینه ترین فعالیت بدنی برای حفظ سلامتی است.
  • لباس نخی و کفش مناسب از جمله لوازمی هستند که پیاده روی و ورزش را نشاط بخش می سازد. کفش بهتر است 3 سانتی متر پاشنه داشته باشد و ترجیحا کفش های ورزشی که دارای پاشنه نسبتا نرم در داخل و پاشنه یکپارچه و محکم در خارج باشند، بهترین گزینه هستند. لباس، کفش و جوراب، باید متناسب با نوع فعالیت ورزشی و فصل انتخاب شوند.
  • طبق توصیه کارشناسان، روزانه 30 دقیقه ورزش در 5 تا 7 روز هفته با شدت متوسط برای حفظ سلامتی و پیشگیری از بیماری ها لازم است. امروزه بر تداوم و یکسره بودن زمان ورزش روزانه در عرض 30 دقیقه هم تاکیدی نیست، بلکه معتقدند 3 دوره 10 دقیقه ای ورزش روزانه نیز مفید است.
  • همیشه در ابتدای پیاده روی و ورزش، 5 تا 10 دقیقه بدن تان را گرم کنید. یعنی حرکات ورزشی و سرعت قدم برداشتن باید به تدریج افزایش یابد تا قلب، ریه ها و عضلات به تدریج هماهنگی لازم را برای مصرف انرژی و اکسیژن به دست آورند. قبل از پایان یافتن ورزش نیز 5 تا 10 دقیقه با کم کردن سرعت و انجام حرکات ملایم تر بدن خود را سرد کنید. استفاده از مرحله های گرم و سرد کردن بدن باعث پیشگیری از دردهای شدید عضلانی نیز می شود.
  • برای حفظ آب بدن و سوخت و ساز صحیح باید در زمان فعالیت و نیز قبل و بعد از آن از آب و مایعات استفاده کنید. هرگز اجازه ندهید که زمان زیادی با تشنگی سپری شود.
  • مصرف مقدار کافی آب در روز ضروری است. در صورت گرم بودن هوا به علت تعریق زیاد، مایعات بیشتری بنوشید.
  • اگر روزها خارج از منزل پیاده روی می کنید، حتما از کرم های ضد آفتاب یا کلاه استفاده نمایید. اگر شب و خارج از منزل پیاده روی می کنید از لباس هایی استفاده کنید که شبرنگ باشند تا احتمال تصادف با وسایل نقلیه را کاهش دهید.
  • آلودگی هوا یکی از مشکلات شایع در شهرهای بزرگ است. بهتر است از پیاده روی و ورزش در روزهایی که شاخل آلودگی هوا در شرایط بحرانی است خودداری کنید. سعی کنید در روزهای پاک در پارک ها و فضای سبز به ورزش بپردازید.
  • محدوده هدف ضربان قلب خود را تعیین کنید. هنگام ورزش، ضربان قلب افزایش می یابد. محدوده مناسب افزایش ضربان قلب طی انجام فعالیت های بدنی با توجه به سن ورزشکار تعیین می شود.
  • فعالیت ورزشی اثربخش و مفید فعالیتی است که ضربان قلب شما را به محدوده هدف برساند.

روش محاسبه محدوده هدف ضربان قلب

  • ضربان قلب خود را در هنگام استراحت اندازه گیری کنید.
    1. زمان برای محاسبه ضربان قلب در حالت استراحت (HRrest) صبح و قبل از بیرون آمدن از رختخواب است. ضربان قلب خود را به مدت یک هفته کامل شمارش کنید. شمردن اولین ضربه را با صفر شروع کنید.
  • حداکثر ضربان قلب خود را با کسر سن خود از عدد 220 تعیین کنید.
    1. به عبارت دیگر: سن (سال) – 220 = حداکثر ضربان قلب(HRmax)
  • ضربان قلب در حال استراحت (HRrest) را از حداکثر ضربان قلب (HRmax) برای تعیین حداکثر ضربان ذخیره کسر کنید.
    1. HRmax – Hrrest = Hr Maximum reserve
  • حداکثر ذخیره ضربان قلب (HR maximum reserve) را در 5/0 و 7/0 ضرب کنید تا مقدار 50درصد و 70 درصد ذخیره ضربان قلب خود را به دست آورید.
  • توجه داشته باشید که این محاسبه برای فرد سالمی که دارویی مصرف نمی کد معتبر است. قبل از انجام حرکات ورزشی با پزشک خود مشورت کنید و مطمئن شوید که محدوده هدف محاسبه شده برای شما بی خطر است.
  • به هر صورت که پیاده روی می کنید، در منزل یا بیرون از منزل، روی زمین یا روی تردمیل، انجام حرکات کششی قبل و بعد از ورزش فراموش نشود.
وقتی این ارقام را به ضربان قلب در حال استراحت اضافه کنید، حد پایین و بالای ضربان قلب شما هنگام تمرینات هوازی مشخص می شود. برای مثال: اگر سن شما 40 سال باشد حداکثر ضربان قلب شما (180 = 40 – 220) عدد 180 است. در صورتی که ضربان قلب در هنگام استراحت 75 باشد، محدوده هدف ضربان قلب شما برای استفاده از 50 تا 70 درصد ظرفیت هوازی برابر با 128 تا 149 است.

چه ورزشی برای شما مناسب تر است؟

  • فعالیت هایی را انتخاب کنید که با سن شما متناسب باشند. اگر چه هر فردی می تواند با رعایت نکات ایمنی، فعالیت های متفاوتی را با شدت های مختلف انتخاب کرده و در آن ها شرکت کند، اما ماهیت بعضی از فعالیت ها برای گروه های سنی مختلف ممکن است مناسب نباشد. متخصصان معتقدند که افراد باید متناسب با سن و جنس خود فعالیت های بدنی را انتخاب کرده و به آن بپردازند. به عنوان مثال اگر سن شما بالاتر از 50 سال است فعالیت های جسمانی مثل راه پیمایی، شنا، باغبانی، کوه پیمایی و مانند آن ها را انتخاب کنید.
  • فعالیت هایی را انتخاب کنید که بتوانید به طور منظم و مسمتر آنها را انجام دهید. فعالیت هایی که به صورت موردی و هر چند وقت یکبار قابل اجرا هستند، نمی توانند در پیشگیری یا بهبود و درمان بیماری ها موثر باشند. بنابراین بهتر است با توجه به امکانات و فرصت موجود، فعالیت ورزشی مناسب را انتخاب کرده و اجرا کنید. بدین مفهوم که فعالیت بدنی تان را متناسب با شرایط زندگی تان انتخاب کنید.

ورزش و پیاده روی

یکی از آسان ترین ورزش ها پیاده روی است. فعالیت بدنی یعنی این که عضلات بدن حرکت کنند و ضربان قلب و تعداد تنفس افزایش یابد. پیاده روی می تواند این کارها را در بدن انجام دهد و یکی از راه های مناسب برای فعال بودن بدن است. اگر پیاده روی در خارج از منزل انجام شود، دو فایده عمده دارد: یکی اینکه ارتباط با مردم زیاد می شود و دیگری اینکه می توان از مناظر طبیعی استفاده کرد. این موارد به سلامت روحی شما نیز کمک خواهد کرد و از فشارهای عصبی می کاهد. شما می توانید با پیاده روی منظم و مستمر، فشار خون خود را کاهش داده، اضافه وزن را کم کنید و راحت تر بخوابید.

برای به دست آوردن نتایج بهتر، حین پیاده روی سر را بالا گرفته و جلو را نگاه کنید، شانه ها عقب نگاه داشته شوند و سینه فراخ شود تا تنفس به راحتی انجام گیرد. بازوها را در زاویه 90 درجه قرار داده و حرکت دهید. آنها را نزدیک به بدن نگه دارید. عضلات شکم خود را منقبض کرده و به داخل بدهید. پیاده روی را با گام های استوار شروع کنید. اگر شرایط جسمی شما طوری است که هر کدام از شرایط بالا را نمی توانید داشته باشید، فقط تا حد امکان راست بایستید و شروع کنید.

برنامه پیاده روی با 10 دقیقه پیاده روی در روز شروع می شود. اگر توانایی 10 دقیقه پیاده روی در روز را هم ندارید، پیاده روی را از 5-2 دقیقه شروع کنید و آرام آرام زمان آن را افزایش دهید. مهم این است که از جای خود برخاسته و حرکت کنید. وقتی توانستید 10 دقیقه پشت سر هم پیاده روی انجام دهید بقیه برنامه را طبق جدول پیش بروید. فراموش نکنید وقتی باید زمان پیاده روی خود را از 10 دقیقه بیشتر کنید که حین پیاده روی احساس تنگی نفس و خستگی نکنید و قادر باشد به صحبت کردن ادامه دهید. افرادی که توانایی بدن شان برای ورزش خوب است و قادرند به راحتی 20-15 دقیقه پیاده روی کنند، می توانند به برنامه های هفته 3 یا 4 بروند و دستورات آن را رعایت کنند، اما نباید خیلی بیشتر از توان شان فعالیت کنند.

پیشرفت باید آهسته و پیوسته باشد. به علاوه ممکن است برنامه پیاده روی را شروع کنید اما پیشرفت تان کند باشد، در نتیجه در مراحل مختلف باید وقت بیشتری بگذارید. به طور مثال شما در هفته سوم می توانید 15 دقیقه پیاده روی داشته باشید اما برای برنامه هفته چهارم اگر با مشکل مواحه هستید می توانید به جای اینکه 20 دقیقه ورزش کنید مثلا 18-16 دقیقه ورزش کنید. سپس آرام آرام با افزایش توان بدن تان، به دقایق ورزش افزوده تا به 20 دقیقه در روز برسید. ممکن است 10-8 هفته یا بیشتر طول بکشد تا به برنامه هفته هشتم برسید. اما این مساله اصلا نگران کننده نیست. بهتر است آرام آرام پیشرفت کنید اما صدمه نبینید.

اگر کاهش وزن نیز از اهداف برنامه ورزشی شماست باید حتما به مقدار کالری مصرفی روزانه از طریق غذا توجه داشته باشید و آن را تعدیل کنید. در جدول زیر می توانید مقدار کالری مصرف شده توسط نوع ورزش را محاسبه کنید.

چه خدماتی در مراکز خدمات جامع سلامت ارائه می شوند؟

چه خدماتی در مراکز خدمات جامع سلامت ارائه می شوند؟

پیام های آموزشی

رسانه های آموزشی

لینک های مفید