بسیج اطلاع رسانی سلامت

بازگشت به صفحه اصلی

فهرست مندرجات

مقدمه

سکته های قلبی – عروقی شایع ترین علل مرگ و میر در اغلب جوامع بشری هستند. در کشور ما نیز بیماری های قلبی –عروقی و در راس آنها سکته های قلبی و مغزی شایع ترین علل مرگ و میر هستند.

عوامل خطر ژنتیکی و محیطی در بروز سکته های قلبی و مغزی نقش دارند. برخی از آنها همچون سن و جنس غیر قابل تغییر هستند ولی سایر آن ها با در پیش گرفتن شیوه های مناسب تغذیه ای و فعالیت های ورزشی و در صورت لزوم با مصرف داروهای کاهنده فشار و چربی خون قابل پیشگیری هستند.

خطر سنجی یکی از راه کارهای مناسب در تخمین میزان «احتمال بروز سکته های قلبی – عروقی طی 10 سال آینده» بوده و به شما کمک می کند تا با شناخت عوامل خطر ابتلا به بیماری قلبی، آن ها را کاهش دهید.

بدین منظور از ابزاری به نام نمره خطر (RISK SCORE) تهیه شده ات که با استفاده از آن میزان احتمال سکته قلبی و مغزی طی ده سال آینده را می توانید محاسبه کنید.

خطرسنجی، با بررسی عوامل خطر متعددی نظیر: سن، جنس، میزان کلسترول و فشار خون، استعمال دخانیات و ابتلا به دیابت امکان پذیر است. این عوامل برای ارزیابی خطر بروز سکته قلبی – عروقی ظرف 10 سال اینده به کار می روند. برای مثال میزان خطر ابتلا به بیماری های قلبی عروقی در 10 سال آینده در فردی جوان که هیچ یک از عوامل خطر ابتلا به بیماری قلبی – عروقی را ندارد، بسیار کم است. اما برخی از افراد مسن تر که به عوامل خطری نظیر دیابت یا فشار خون بالا مبتلا هستند، با میزان خطر بالاتری برای ابتلا به بیماری های قلبی – عروقی مواجه هستند.

از آنجا که بیشتر مرگ های زودرس در افراد با عامل خطر متوسط و اغلب بدون علامت رخ می دهد توصیه می شود همه افراد بالای 40 سال با مراجعه به مراکز بهداشتی – درمانی خطر سنجی شوند و بر اساس میزان خطر حاصله اقدامات لازم را انجام داده و مراجعات بعدی خود را به مراکز فوق برای پیگیری و ارزیابی نحوه پیشرفت برنامه ریزی کنند. پزشک یا مراقبین سلامت راه کارهای لازم برای کاهش میزان این خطرات را به بیمار توصیه می کنند. پیشگیری از سکته های قلبی و مغزی از طریق کنترل دقیق بیماری دیابت و فشار خون بالا و اختلال چربی خون و ترک استعامل دخانیات امکان پذیر است.

بازگشت به بالای صفحه

آیا در معرض خطر هستید؟

  1. آیا سابقه بیماری قلبی – عروقی زودرس، نظیر سکته های قلبی یا مغزی، در افراد درجه یک خانواده شما وجود دارد؟ (منظور بروز بیماری قلبی عروقی –سکته قلبی یا مغزی – قبل از 65 سالگی در خانم ها و قبل از 55 سالگی در آقایان و افراد درجه یک خانواده -پدر، مادر، خواهر و برادر- است)
  2. آیا سابقه دیابت یا نارسایی کلیه در افراد درجه یک خانواده شما وجود دارد؟
  3. آیا دخانیات مصرف می کنید؟
  4. آیا به یکی از بیماری های فشار خون بالایا دیابت مبتلا هستید؟
  5. آیا چاقی شکمی دارید؟ (دور کمر شما مساوی یا بیشتر از 90 سانتی متر است؟)
  6. آیا سن شما 40 سال یا بیشتر است؟

پاسخ مثبت به هر یک از پرسش های فوق به معنی احتمال خطر است و بر اساس نمودار نمره خطر باید میزان خطر وقوع سکته قلبی در ده سال آینده را محاسبه کنید. بدین منظورباید از میزان قند، کلسترول و فشار خون حداکثر (سیستولیک) خود اطلاع داشته باشید.

 

بازگشت به بالای صفحه

میزان خطر بروز سکته قلبی و مغزی در ده سال آینده را با استفاده از نمودار ارزیابی خطر محاسبه کنید:

اگر مبتلا به بیماری قلبی – عروقی هستی (سابقه بیماریعروق کرونر قلب، سکته قلبی، سکته مغزی)، به عنوان فرد دارای خطر قلبی – عروقی و خطر بیش از 30 درصد در نظر گرفته شده و باید به پزشک مراجعه کنید.

راهنمای استفاده از جدول های خطرسنجی:

  1. اگر مبتلا به دیابت هستید از جدول مربوط به دیابت استفاده کنید.
  2. بر اساس جنسیت خود ستون مرد یا زن را انتخاب کنید.
  3. هر یک از ستون های مرد و زن شامل دو قسمت هستند، یک برای افراد مصرف کننده دخانیات و دیگری برای افراد غیر مصرف کننده دخانیات. ستون مناسب را انتخاب کنید.
  4. روی محور عموی سمت چپ گروه سنی خود را انتخاب کنید (اگر سن شما بین 59-50 سال است، سن 50 و اگر بین 69-60 سال هستید، سن 60 و برای گروه سنی 40 تا 49 سال، سن 40 را انتخاب کنید. اگر سن شما بین 20 تا 40 سال است، گروه سنی 40 سال را انتخاب کنید.
  5. داخل گروه سنی انتخاب شده روی ستون عمودی سمت راست مربع میزان فشار خون سیستولیک خود را پیدا کنید و روی ستون افقی مربعی که به میزان کلسترول شما نزدیک تر است را بیابید و مربع محل تلاقی میزان فشار خون سیستولیک و مقدار کلسترول را پیدا کنید. رنگ این مربع میزان خطر احتمال بروز سکته قلبی یا مغزی شما را طی ده سال آینده مشخص می کند.
  6. بر اساس رنگ مربع، میزان خطر مشخص می شود. فعالیت های پیشنهاد شده را به منظور کاهش میزان خطر انجام دهید و در زمان مقرر، مجددا میزان خطر را محاسبه کنید.

 

بازگشت به بالای صفحه

نمودار خطر سنجی: احتمال بروز سکته های کشنده و غیرکشنده قلبی – عروقی طی 10 سال آینده

نمودار افرادی که به بیماری دیابت مبتلا هستند:

 

 

نمودار افرادی که به بیماری دیابت مبتلا نیستند:

 

 

 

 

بازگشت به بالای صفحه

با مشخص شدن میزان خطر چه اقداماتی باید انجام دهید؟

  1. اگر کمتر از 10 درصد در معرض خطر 10 ساله بروز سکته های قلبی – عروقی هستید، نکات آموزشی ذکر شده در این وب سایت را مطالعه کرده و به آنها عمل کنید. توصیه می شود یک سال بعد مجددا خطرسنجی را انجام دهید.
  2. اگر بین 10 تا کمتر از 20 درصد در معرض خطر 10 ساله بروز سکته های قلبی – عروقی هستید، نکات آموزشی ذکر شده در این وب سایت را مطالعه کرده و به آنها عمل کنید و 9 ماه بعد خطرسنجی را تکرار کنید تا به خطر کتر از 10 درصد برسید. سپس سالانه خطرسنجی را انجام دهید.
  3. اگر بین 20 تا کمتر از 30 درصد در معرض خطر 10 ساله سکته های قلبی – عروقی هستید، ظرف دو هفته به پزشک مراجعه کنید. احتمالا لازم است داروهای کاهنده چربی یا فشار خون برای شما تجویز شود یا در صورتی که هم اکنون این داروها را مصرف می کنید باید میزان مصرف اصلاح شود. هر 6 ماه خطرسنجی را تکرار کنید. اجرا دستورات پزشک مورد تاکید است.
  4. اگر 30 درصد یا بیشتر در معرض خطر 10 ساله سکته های قلبی – عروقی هستید، فورا به پزشک مراجعه کنید. پزشک برای شما داروی کاهنده چربی خون تجویز خواهد کرد و در صورت بالا بودن فشار خون تان داروهای کاهنده فشار خون نیز تجویز خواهد شد. اگر قبلا این داروها را مصرف می کردید، ممکن است پزشک تان مقدار یا نوع داروی شما را تغییر دهد. هر 3 ماه خطرسنجی را تکرار کنید. اگر میزان خطر با اقدامات فوق و پیگیری دستورات پزشک پس از 6 ماه کاهش نیافت، به پزشک خود اطلاع دهید.
  5. اطلاعات آموزشی ذکر شده در این وب سایت که ویژه آموزش عموم مردم است را مطالعه نمایید. در این وب سایت نکات مهم بهداشتی در مورد شیوه زندگی سالم به طور کامل بیان شده است.

 

بازگشت به بالای صفحه

نکات مهم:

  1. خطرسنجی ده ساله سکته های قلبی و عروقی فقط به احتمال بروز سکته قلبی و مغزی دلالت دارد. بنابراین کسب امتیاز پایین به معنی سهل انگاری در کنترل بیماری های زمینه ای نیست. درمان های دارویی و غیردارویی خود را جدی گرفته و به آن پایبند باشید.
  2. ممکن است شما مبتلا به دیابت، فشار خون یا چربی بالا باشید و از قبل تحت درمان دارویی قرار گرفته باشید. در این شرایط، میزان خطر پایین به دلیل مصرف داروهاست. لذا درمان خود را به طور جدی پیگیری کنید.
  3. فارغ از میزان خطر محاسبه شده، نکات آموزشی که در این وب سایت به طور مفصل آورده شده است را مطالعه و به آنها عمل کنید.
  4. قند خون مساوی یا بیشتر از 100 میلی گرم در دسی لیتر، فشار خون بیش از 120 روی 80 میلی متر جیوه، کلسترول بیش از 200 میلی گرم در دسی لیتر نیازمند توجه ویژه است. اگر میزان قند، فشار یا کلسترول خون شما بیش از این موارد است حتما با پزشک خود مشورت کنید.
  5. پی بردن به چاقی شکمی (دور کمر مسالی 90 سانتی متر و بالاتر) آسان است. لذا وسیله خوبی برای تعیین خطر سکته های قلبی – عروقی است. اما محاسبه اضافه وزن و چاقی با روش های دیگری نیز انجام می شود و شاخص نمایه توده بدنی برای تعیین میزان چاقی و اضافه وزن مورد استفاده قرار می گیرد. روش محاسبه BMI بدین شرح است:

میزان وزن (کیلوگرم) تقسیم بر مجذور قد (متر).

  • نمایه توده بدنی 9/24 – 5/18 = وزن طبیعی
  • نمایه توده بدنی 9/29 – 25 = اضافه وزن
  • نمایه توده بدنی 9/34 – 30 = چاقی متوسط (چاقی درجه یک)
  • نمایه توده بدنی 9/39 – 35 = چاقی شدید (چاقی درجه دو)
  • نمایه توده بدنی 40 به بالا = چاقی شدید (چاقی درجه سه)

اندازه دور شکم شاخص بهتری نسبت به نمایه توده بدنی برای تعیین خطر سکته های قلبی – عروقی است.

 

بازگشت به بالای صفحه

شیوه زندگی سالم چیست؟

سلامتی یعنی برخورداری از رفاه کامل جسمی، روانی، اجتماعی و معوی. پس انسان سالم انسانی است که از نظر جسمی سالم، از نظر فکری بی عیب، از لحاظ روانی شاد، از لحاظ اجتماعی فعال، از جنبه سیاسی آگاه، از نظر اقتصادی مولد و از نظر فرهنگی مسوول باشد.

شیوه زندگی سالم یعنی تمرین عادت های خوب و سالم و به کار بستن آنها در تمام مراحل زندگی (مثل تغذیه سالم و ورزش) و همچنین دوری جستن از عادت های زیان بار و غیرسالم (مثل استعمال دخانیات و مصرف الکل و مواد مخدر)

پیشگیری از سکته های قلبی – عروقی و سایر بیماری های غیرواگیر با رعایت موارد زیر میسر خواهد شد:

  • فعالیت بدنی منظم
  • پیروی از یک رژیم غذایی سالم
  • ترک مصرف دخانیات و الکل
  • رعایت دستورات پزشکی و پیگیری منظم درمان

انجام فعالیت بدنی منظم

  • افزایش فعالیت بدنی به تدریج تا سطوح متوسط (مانند پیاده روی سریع) حداقل 5 روز در هفته روزانه 30 دقیقه
  • کنترل وزن بدن و جلوگیری از اضافه وزن با کاهش مصرف مواد غذایی پر کالر و پیروی از یک رژیم غذایی سالم قلبی

رژیم غذایی سالم

نمک:

  • محدود کردن مصرف نمک به کمتر از 5 گرم در روز (یک قاشق چایخوری) (داخل مواد غذایی هم نمک وجود دارد)
  • کاهش مصرف نمک هنگام پخت و پز، محدود کردن مصرف غذاهای فرآوری شده و فست فودها

میوه و سبزی:

  • مصرف پنج واحد (معادل 500-400 گرم) میوه و سبزی در روز

یک واحد میوه و سبزی معادل یک ع پرتقال، سیب، انبه، موز یا سه قاشق سوپ خوری سبزی های پخته است.

غذای چرب:

  • محدود کردن مصرف گوشت چرب، چربی لبنیات و روغن پخت و پز (کمتر از دو قاق سوپ خوری در روز)
  • جایگزین کردن روغن پالم و روغن نارگیل با روغن زیتون، سویا، ذرت، کلزا
  • استفاده از گوشت سفید (بدون پوست) مثل مرغ به جای گوشت قرمز
  • خوردن ماهی حداقل سه بار در هفته، ترجیحا ماهی روغنی مانند ماهی تن، ماهی سالمون

توقف مصرف دخانیات و عدم مصرف الکل

  • تشویق همه غیرسیگاری ها به هرگز سیگار نکشیدن
  • وصیه قوی به همه سیگاری ها در مورد توقف مصرف سیگار و حمایت از تلاش آنها در این امر
  • توصیه به ترک به افرادی که انواع دیگری از دخانیات نظیر قلیان را مصرف می کنند
  • الکل نه تنها حرام است و نباید مصرف شود بلکه به علت عوارض آن بر سلامت انسان باید از مصرف آن خودداری شود
  • توصیه به بیماران به عدم مصرف الکل در زمانی که احتمال خطرات افزوده وجود دارد مانند:
    • رانندگی یاکار با ماشین آلات
    • بارداری یا شیردهی
    • مصرف داروایی که با الکل اثر متقابل دارد
    • ابتلا به بیماری هایی که مصرف الکل آنها را وخیم تر می سازد
    • عدم توانایی در کنترل میزان مصرف مشروبات الکلی

رعایت درمان

اگر دارویی توسط پزشک برای شما تجویز شده است:

  • آموزش نحوه مصرف آن در منزل از وظایف اصلی تیم پزشکی است. حتما طریقه مصرف دارو را سوال کنید.
  • تفاوت بین داروهایی که برای کنترل بلند مدت بیماری ها تجویز می شوند (به عنوان مثال داروهای کنترل قند، چربی و فشار خون) و داروهایی که برای تسکیل سریع (به عنوان مثال سردرد) استفاده می شوند، باید برای شما توضیح داده شود. داروهای کنترل بلند مدت بیماری ها باید به صورت دایمی و منظم مصرف شوند. مصرف دایمی این داروها برای حفظ سلامت شما ضروی است.
  • دلیل تجویز دارو/ مقدار (دوز) مناسب دارو/ تعداد و دفعات مصرف روزانه دارو توسط تیم پزشکی (بهورز، مراقب سلامت، پزشک، داروساز و ...) به شما توضیح داده شود.
  • مطمئن شوید تا نوبت ویزی بعدی ذخیره کافی از داروهای تجویز شده داشته باشید.
  • مصرف داروها را به طور منظم ادامه دهید، حتی اگر هیچ علامتی نداشته باشید. اگر میزان قند، فشار و چربی خون شما در محدوده طبیعی است به علت مصرف داروها است. هیچ گاه داروی خود را بدون دستور پزشک قطع نکنید.
  • برخلاف تصور رایج در مورد اعتیاد به داروها، مصرف دایمی داروهایی که برای کنترل درازمدت بیماری ها تجویز می شود به معنای اعتیاد به دارو نیست.

 

بازگشت به بالای صفحه

چه خدماتی در مراکز خدمات جامع سلامت ارائه می شوند؟

 

 

بازگشت به بالای صفحه

مطالعه بیشتر

 

بازگشت به بالای صفحه

پیام های بهداشتی

 

بازگشت به بالای صفحه

رسانه های آموزشی

 

 

بازگشت به بالای صفحه